Апублікавана на адкрытай версіі “Позірку” 23 лютага 2025 года ў 12:16
Андрэй Стрыжак
За тры гады існавання “гарачай лініі” @help_bysol паступіла 25.000 заявак, паведаміў 19 лютага ў сацсетках адзін з кіраўнікоў ініцыятывы Андрэй Стрыжак. У сярэднім 23 заяўкі ў дзень, тут жа палічылі ў рэдакцыі “Позірку” і вырашылі ўдакладніць, ці так усё проста. Выявілася, не зусім так. Дакладней — зусім не так.
80% заявак паступіла ў 2022 годзе
— 25.000 заявак толькі на “гарачую лінію” ў адной сацсетцы за тры гады — немаленькая лічба, у сярэднім амаль 23 заяўкі ў дзень. Пэўна былі ўсплёскі, падзенне?
— Перш за ўсё скажу, што тры гады будзе адзначацца 24 лютага. Дата кажа сама за сябе: лінія была адкрытая ў першы дзень поўнамаштабнай вайны Расіі супраць Украіны, гэта значыць, уласна, у дзень уварвання.
Мы “ўключылі” яе як адзіную кропку ўваходу для тых людзей, якія хацелі, па-першае, эвакуявацца з зоны баявых дзеянняў. Перш за ўсё, вядома, беларусаў, але па факце звярталіся і ўкраінцы. І, па-другое, улічваючы, што верагоднасць уступлення рэжыму ў вайну тады бачылася досыць высокай, яшчэ адной задачай была дапамога ў выездзе з краіны беларусам, якія не хацелі служыць у войску і ваяваць супраць украінцаў.
Усе нашы праграмы, якія існавалі раней, працягвалі працаваць у стандартным рэжыме. Эвакуацыя з Беларусі ў нас пачалася ў студзені 2021 года, ужо быў напрацаваны пэўны аб’ём практычных навыкаў, і мы ўжо ведалі, як гэта ўсё зрабіць.
І, адразу адказваючы на ваша “матэматычнае пытанне”, скажу, што прыкладна 20.000 заявак з 25.000 паступіла ў 2022 годзе, гэта значыць тады “канцэнтрацыя” складала не 23 заяўкі ў дзень, а ў разы больш і адпаведна затым некалькі менш.
— Цяпер заяўкі ўсё яшчэ ў асноўным тычацца эвакуацыі?
— Самых розных запытаў. Гэта і эвакуацыя, і нейкія кансультацыі: куды звярнуцца па дапамогу, як яе можна атрымаць. На сённяшні дзень гэта па-ранейшаму наша “кропка ўваходу”, у якую прыходзяць людзі з самымі рознымі запытамі, а мы ў залежнасці ад таго, наш гэта мандат ці не наш, альбо самі дапамагаем, альбо паведамляем, да каго з нашых партнёраў лепш звярнуцца.
Так, першы год поўнамаштабнай вайны — гэта былі больш “кейсы” па выездзе, па эвакуацыі або кансультацыі, як можна самастойна пакінуць тыя ці іншыя месцы. А цяпер гэта пытанні не толькі эвакуацыі, але і, напрыклад, дапамогі былым палітвязням, у тым ліку шляхам адкрыцця збораў.
Штогод збіраецца больш за 1 млн еўра
— Шмат атрымліваецца сабраць?
— Калі казаць пра грошы, то ў сярэднім за кошт персанальных збораў за год атрымліваецца 1-1,2 млн еўраў. Плюс у нас ёсць дастаткова вялікі “кавалак” грошай, які мы “фандрэйзім” у доларах. Гэта ў тым ліку прамыя выплаты дзякуючы Міжнароднаму гуманітарнаму фонду, створанаму з ініцыятывы Святланы Ціханоўскай. Фонд падтрымалі ў першую чаргу паўночныя краіны: Нарвегія, Швецыя, Данія, Ісландыя і іншыя.
Ну і ў гэтай сітуацыі ў нас ёсць магчымасць дапамагаць людзям дзесьці ў аб’ёме 1,5-1,7 млн еўра ў год. Гэта сумесныя намаганні грамадзянскай супольнасці Беларусі і донараў.
— Які год быў найбольш паспяховы з пункту гледжання данатаў?
— Безумоўна, па данатах найбольш масавы быў 2020 год, асабліва першы месяц пасля жнівеньскіх падзей. Гэта значыць, там дастаткова сур’ёзныя сумы былі сабраныя. Калі казаць пра тое, колькі было сабрана намі і ініцыятывай By_Help сумесна, то гэта нешта каля 7 млн еўра.
У той час мы дапамагалі людзям, звольненым з палітычных прычын, стачкамам, якія стыхійна арганізоўваліся на прадпрыемствах. Гэта быў найбольш пікавы і яркі перыяд нашай працы.
У выніку кожны год у нас, як я казаў, 1-1,2 млн збіраецца, і мы надаем дапамогу.
Вядома, другім пікам быў пачатак маштабнага расійскага ўварвання ва Украіну. Тады мы падтрымлівалі і цяпер падтрымліваем беларускіх добраахвотнікаў “несмяротнай” дапамогай. Гэта не павінна быць зброяй, але гэта могуць быць сродкі абароны, медыцына, сувязь, транспарт.
Так што, напэўна, гэта такія два вялікія пікі: 2020 год і 2022-ы. Цяпер у нас стандартная сітуацыя, але гэта не значыць, што спакойная. Па-ранейшаму ёсць суперактыўныя зборы, калі здараюцца трагічныя сітуацыі, альбо наадварот, радасныя, вось як, напрыклад, вызваленне Паліны Шарэнды-Панасюк.
Гэта адзін з буйных апошніх нашых збораў, калі за вельмі кароткі час ёй было сабрана больш 7.300 еўра (7.393 на 23 лютага. — “Позірк”.)
Незалежныя СМІ павінны перабудаваць стратэгіі пошуку грошай, каб выжыць
— А няўдалыя кейсы? Напрыклад, наколькі мы бачым, СМІ не вельмі ахвотна дапамагаюць.
— Па медыя гісторыя такая, што ў 2020 годзе была асобная ініцыятыва збору грошай MediaSol, тады былі досыць нядрэнныя зборы, таму што быў такі вялікі ўсплёск, пад’ём і жаданне дапамагчы ўсім, у тым ліку рэпрэсаваным журналістам.
На сённяшні дзень я магу сказаць, што вельмі многае залежыць ад таго, наколькі актыўна працуе само медыя ў прасоўванні свайго збору. Як прыклад магу прывесці “Новы час”. Я не скажу, што ў іх няўдалы збор. Яны, вядома, сабралі не ўсё, што запытвалі, але там дастаткова істотная сума, больш за шэсць тысяч еўра (6.730 з 24.000 еўра на 23 лютага. — “Позірк”.). На нейкую частку выдаткаў рэдакцыі, у прынцыпе, можа пайсці.
Ёсць прыклад Reform, які і самастойна нядрэнна “нафандрэйзіл”, калі быў першым, хто заявіў пра магчымасць закрыцця фінансавання. І па-ранейшаму яны таксама досыць нядрэнна збіраюць. У іх ёсць нейкі рэсурс падтрымліваць сваю працу.
Тут, па-першае, усё вельмі моцна залежыць ад таго, наколькі ў канкрэтнага медыя сфармаваная аўдыторыя, гатовая падтрымліваць яго і якая разумее, што калі не падтрымліваць канкрэтна гэты рэсурс, то ён знікне.
А па-другое, у нас вельмі доўгі час было такое ўражанне, што незалежныя медыі знаходзяцца на грантавым забеспячэнні і яно будзе вечным. Але, як паказвае практыка, нічога вечнага не бывае. Таму ад таго, наколькі цяпер медыя змогуць перабудаваць свае фандрэйзінгавыя стратэгіі і крыніцы фінансавання, будзе залежаць наогул, ці выжывуць яны.
— А ці не стаміліся людзі дапамагаць іншым?
— На мой погляд, тут сітуацыя трошкі дваякая. З аднаго боку, вядома, ёсць пэўная тэндэнцыя, што для некаторых людзей сітуацыя ўжо не зусім актуальная, не зусім цікавая. Яны пачынаюць жыць нейкімі новымі рэаліямі і не асабліва ўключаюцца ў беларускі парадак дня.
З іншага боку, многія людзі, якія ў свой час атрымалі дапамогу, выехалі, ужо сталі на ногі, і ў іх ёсць такая патрэба “кармічнага доўгу”, калі можна так сказаць. І яны яго вяртаюць.
Плюс мы дастаткова сур’ёзна ўзмацнілі свае фандрэйзінгавыя стратэгіі, умацавалі камунікацыйныя групы і каналы, якімі карыстаемся.
Мы дастаткова эфектыўна выкарыстоўваем розныя маркетынгавыя стратэгіі для прыцягнення як мага большага аб’ёму рэсурсаў.
Калі казаць пра лічбы, то ў параўнанні з мінулым годам у нас прыкладна 10%-ны рост колькасці людзей, якія прыходзяць з данатамі. У абсалютных лічбах гэта дзесьці 25-26 тыс. чалавек у 2024 годзе. Вось цэлы такі райцэнтр. Прычым гэты год пачаўся больш актыўна, чым мінулы. Паглядзім, як ён далей будзе складвацца. У нас з пачатку года ўжо каля 3.800 донараў.