Праваабаронцы абвясцілі пра пачатак экспертнай місіі па назіранні за выбарамі
24 кастрычніка, Позірк. Пра пачатак экспертнай місіі, мэтай якой будзе “ацэнка адпаведнасці выбарчай кампаніі 2025 міжнародным стандартам”, заявілі беларускія праваабаронцы.
Новы фармат працы на выбарах яны патлумачылі адсутнасцю магчымасці арганізаваць паўнавартаснае назіранне за выбарчай кампаніяй, накіроўваць сваіх назіральнікаў у выбарчыя камісіі і на ўчасткі для галасавання ў сувязі з пагрозай бяспецы.
Кампанія “Праваабаронцы за свабодныя выбары”, як паведамляе праваабарончы цэнтр “Вясна”, з 2008 года “аб’ядноўвае намаганні найстарэйшых праваабарончых арганізацый Беларусі”, “Вясны” і Беларускага Хельсінкскага камітэта, для “назірання за выкананнем выбарчых правоў грамадзян Беларусі і ацэнкі выбараў на прадмет адпаведнасці міжнародным стандартам”.
Праваабаронцы адзначаюць, што, прызначаючы выбары прэзідэнта за шэсць месяцаў да чаканай даты іх правядзення, “улады інструменталізуюць (выкарыстоўваюць у сваіх мэтах. — “Позірк”.) электаральныя працэдуры, падганяючы дату выбараў пад палітычныя задачы, тым самым парушаючы прынцыпы прававой дакладнасці, прадказальнасці выбараў і роўнасці магчымасцяў кандыдатаў”.
Кампанія “Праваабаронцы за свабодныя выбары” заяўляе таксама, што “ва ўмовах дзяржаўнага тэрору супраць людзей, якія ўспрымаюцца як іншадумцы, нельга казаць пра сумленныя і свабодныя выбары, пра рэальную рэалізацыю прынцыпу народаўладдзя і выбарчых правоў грамадзян Беларусі”.
Адзначаецца важная роля назірання з боку нацыянальных і міжнародных назіральнікаў у стварэнні і падтрыманні даверу да працэсу волевыяўлення грамадзян і яго вынікаў. Аднак, падкрэсліваюць праваабаронцы, “зачыстка грамадзянскай супольнасці, а таксама створаная ўладамі атмасфера страху” прывялі да таго, што ў краіне адсутнічае магчымасць “паўнавартаснага незалежнага назірання за ўсімі аспектамі выбарчага працэсу”.
“Выкарыстанне ўладамі палітычна прадузятага міжнароднага назірання для легітымацыі дадзеных выбараў толькі падкрэслівае дэкаратыўнасць такога “назірання” і адсутнасць празрыстасці выбарчых працэдур”, — адзначаюць праваабаронцы, нагадваючы таксама, што іх задачай “пры любым дзяржаўным рэжыме з’яўляецца ажыццяўленне грамадзянскага кантролю за дзеяннямі ўладаў”.
Кампанія “Праваабаронцы за свабодныя выбары” лічыць неабходным правесці маніторынг новай выбарчай кампаніі, “каб на падставе сабранай інфармацыі мець магчымасць задакументаваць тое, што адбываецца, і працягваць ацэньваць дзеянні ўладаў з пункту гледжання міжнародных стандартаў у галіне свабодных і дэмакратычных выбараў”.
Праваабаронцы разлічваюць на інфармацыю ад людзей у Беларусі аб парушэннях падчас выбарчай кампаніі і адначасова заклікаюць “да захавання лічбавай гігіены і правілаў бяспечнай камунікацыі”. Неабыякавыя выбаршчыкі пры гэтым змогуць накіраваць інфармацыю аб парушэннях праз ананімную форму і па іншых бяспечных каналах інфармавання. Вынікі маніторынгу “будуць апублікаваныя ў выглядзе серыі справаздач, якія будуць даступныя на сайце кампаніі і ў іншых адкрытых крыніцах”.
Сёмыя выбары прэзідэнта прызначаныя на 26 студзеня 2025 года. У дзень, калі Палата прадстаўнікоў прыняла адпаведнае рашэнне, 23 кастрычніка, Аляксандр Лукашэнка паведаміў, што возьме ў іх удзел.
Дэмсілы ў сумеснай заяве, прымеркаванай да прызначэння даты прэзідэнцкіх выбараў, заклікалі галасаваць “супраць усіх”. На іх думку, такое галасаванне пакажа, што “беларускае грамадства па-ранейшаму супраць Лукашэнкі і патрабуе свабодных і сумленных выбараў”.
З 1996 года ніводная выбарчая кампанія ў Беларусі не была прызнаная незалежнымі назіральнікамі транспарэнтнай і адпаведнай дэмакратычным стандартам.