Першае пасяджэнне Вярхоўнага суда па справе памерлага ў 1960 годзе ўдзельніка спалення Хатыні адбудзецца 19 лістапада — СМІ

5 лістапада, Позірк. Крымінальная справа, распачатая супраць карніка Хатыні Канстанціна Смоўскага, пачне разглядацца ў Вярхоўным судзе Беларусі 19 лістапада, паведамляюць праўладныя СМІ.

Пра тое, што генеральны пракурор Андрэй Швед накіраваў у Вярхоўны суд крымінальную справу Смоўскага, абвінавачанага па арт. 127 Крымінальнага кодэкса (генацыд), прэс-служба нагляднага ведамства паведаміла 17 кастрычніка.

Як заявіў кіраўнік следчай групы Генпракуратуры Валерый Талкачоў, гэтая справа “выдзеленая ў асобную спецыяльную вытворчасць <…> па факце генацыду беларускага народа”.

“Падчас расследавання сабраныя неабвержныя доказы, якія пацвярджаюць віну Смоўскага. Пратаколы допытаў ягоных таварышаў па службе, жыхароў вёсак, якія выжылі, а таксама іншыя архіўныя дакументы, у тым ліку, нямецкія”, — сказаў Талкачоў.

Паводле яго слоў, у крымінальнай справе 49 тамоў.

“Устаноўлена 26 эпізодаў яго злачыннай дзейнасці ў складзе 118-га ахоўнага батальёна, кіраўніком якога ён з’яўляўся. У тым ліку ўстаноўлены яго ўдзел у знішчэнні жыхароў вёскі Хатынь і іншых населеных пунктаў”, — адзначыў прадстаўнік ведамства.

Канстанцін Смоўскі нарадзіўся ў 1892 годзе ў Палтаўскай губерні (у той час Расійская імперыя). Быў удзельнікам Украінскага нацыянальнага руху, ва Узброеных сілах Украінскай Народнай Рэспублікі даслужыўся да звання палкоўніка. Падчас Другой сусветнай вайны спачатку ваяваў у польскай арміі, затым трапіў у нямецкі палон і пагадзіўся перайсці на бок гітлераўскай Германіі.

Удзел Смоўскага ў спаленні Хатыні ў складзе 118-га батальёна шуцманшафта 22 сакавіка 1943 года не з’яўляецца сакрэтам, пра гэта было вядома задоўга да расследавання Генпракуратуры.

Пасля Другой сусветнай вайны Смоўскі эміграваў у ЗША, дзе памёр у 1960 годзе.

18 сакавіка 2024 года Вярхоўны суд вынес абвінаваўчы прыгавор па арт. 127 КК украінцу Уладзіміру Катруку, якога таксама абвінавацілі ў спаленні Хатыні. З прычыны яго смерці ў 2015 годзе пакаранне прызначанае не было. Судовае разбіральніцтва пачалося 8 лютага. У крымінальнай справе Катрука, паводле сцвярджэння беларускіх уладаў, было 35 тамоў.

26 сакавіка Швед анансаваў яшчэ пяць падобных судовых працэсаў над памерлымі.

У 2021 годзе быў прыняты закон “Аб генацыдзе беларускага народа”. Пры гэтым пад беларускім народам “для мэт гэтага закона разумеюцца савецкія грамадзяне, якія пражывалі на тэрыторыі Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі ў перыяд Вялікай Айчыннай вайны і (або) пасляваенны перыяд” (да 31 снежня 1951 года).

За “адмаўленне генацыду беларускага народа” арт. 130² КК прадугледжвае адказнасць у выглядзе 5 гадоў зняволення, за паўторнае парушэнне закона — ад 3 да 10 гадоў.

17 ліпеня 2023 года Аляксандр Лукашэнка падпісаў закон “Аб змене Крымінальна-працэсуальнага кодэкса”, які дазваляе пераследваць памерлых у крымінальным парадку.

Незалежныя гісторыкі і эксперты лічаць, што ўлады выкарыстоўваюць гэтую тэму дзеля дыскрэдытацыі апанентаў. Пра гэта, у прыватнасці, сведчыць змест кнігі “Генацыд беларускага народа”, якая выйшла пад рэдакцыяй Шведа. У ёй сцвярджаецца, што масавыя пратэсты супраць фальсіфікацыі вынікаў прэзідэнцкіх выбараў 2020 года з’яўляюцца спробай дзяржаўнага перавароту з выкарыстаннем нацысцкай ідэалогіі. Акрамя таго, да генацыду фактычна прыраўнаваны антысавецкі супраціў у першыя пасляваенныя гады.