Амаль у 50 краінах ёсць высокая рызыка экстрадыцыі беларусаў — праваабаронцы

2 сакавіка, Позірк. Беларусы, якія пераследуюцца на радзіме паводле палітычных матываў, у шэрагу краін могуць патрапіць пад экстрадыцыю, гаворыцца ў даследаванні арганізацыі “Прававая ініцыятыва”, якое аналізуе рызыкі для беларусаў за мяжой і было прэзентавана 28 лютага.

Адзначаецца, што пасля затрымання ў Сербіі ў 2023 годзе беларускага рэжысёра і актывіста Андрэя Гнёта “стала відавочна: рызыкі таго, што рэжым Лукашэнкі можа выкарыстоўваць Інтэрпол і іншыя базы вышуку — непазбежныя”.

Пры гэтым менавіта Інтэрпол, нягледзячы на забарону на палітычнае ўмяшанне, часам выкарыстоўваецца Мінскам для пераследу эмігрантаў праз “чырвоныя паведамленні” і запыты на экстрадыцыю — “пад прыкрыццём абвінавачанняў у махлярстве ці падатковых злачынствах”.

У рамках даследавання былі прааналізаваны 193 краіны — члены ААН і восем часткова прызнаных тэрыторый. Праца ўтрымлівала ацэнку палітычных адносін краіны з Беларуссю, рэжымам і дэмакратычнымі сіламі, выкарыстаных баз вышуку і іх уплыў на бяспеку, міжнародных пагадненняў, якія могуць паўплываць на экстрадыцыю, дзяржаўных органаў, што прымаюць рашэнні аб экстрадыцыі, а таксама прэцэдэнты затрыманняў і экстрадыцыі беларусаў і агульную сітуацыю з правамі чалавека ў краіне.

Па яго выніках праваабаронцы прызналі бяспечнымі краінамі з нізкай рызыкай экстрадыцыі для грамадзян Беларусі 88 дзяржаў, 57 — краінамі з існуючымі “пэўнымі рызыкамі экстрадыцыі” і 47 — краінамі з высокай рызыкай.

Еўропа і ўсе краіны Еўрапейскага саюза, а таксама Нарвегія, Швейцарыя, Вялікабрытанія і Ісландыя, як паведамляецца, не супрацоўнічаюць з Беларуссю па пытаннях экстрадыцыі, як і балканскія краіны (Паўночная Македонія, Чарнагорыя, Боснія і Герцагавіна, Албанія), за выключэннем Сербіі, гэта значыць з’яўляюцца бяспечнымі для наведвання.

Асобна выдзелены краіны СНД, “таму што гэта зона падвышанай рызыкі”. Большасць з іх “захоўвае цесныя сувязі з Беларуссю, а найбольш небяспечная краіна — гэта Расія, таму што расійскія ўлады не толькі выконваюць запыты на экстрадыцыю, але таксама могуць перадаваць беларусаў без якой-небудзь фармальнай працэдуры, таму што выкарыстоўваецца механізм сумеснай працы паміж спецслужбамі дзвюх краін”.

Супрацоўнічаюць з Беларуссю і РФ таксама Казахстан, Азербайджан, Узбекістан, Таджыкістан і Кыргызстан, паміж імі дзейнічае дзяржаўны вышук СНД, і былі зафіксаваны выпадкі экстрадыцыі з гэтых краін, гаворыцца ў даследаванні. Краінамі рэгіёна з патэнцыйнай рызыкай названы Грузія і Арменія.

“У Грузіі няма пагаднення аб экстрадыцыі, аднак служба бяспекі Грузіі супрацоўнічае з КДБ Беларусі, і гэта можа ствараць патэнцыйна дадатковыя рызыкі. Арменія ўваходзіць у СНД і дзейнічае згодна з адпаведным пагадненнем. Але фактычна [Ерэван] не экстрадуе, калі ёсць пераслед па палітычных справах”, — было адзначана на прэзентацыі працы.

Пры гэтым прадстаўнікі “Прававой ініцыятывы” падкрэслілі, што пры наведванні Арменіі “рызыка ўсё роўна застаецца, таму што Беларусь можа прадставіць справу як эканамічную, а не палітычную, што можа патэнцыйна прывесці да выдачы”.

Адзінай у СНД бяспечнай краінай праваабаронцы назвалі Малдову, якая, хоць і ўваходзіць у СНД, не супрацоўнічае з Мінскам у пытаннях экстрадыцыі.

У Азіі да бяспечных праваабаронцы аднеслі толькі чатыры краіны: Ізраіль, Японію, Паўднёвую Карэю і Сінгапур. Яны “не супрацоўнічаюць з Беларуссю па пытаннях экстрадыцыі, з’яўляюцца дэмакратычнымі дзяржавамі і маюць незалежную судовую сістэму”.

Краінамі з існуючымі “пэўнымі рызыкамі экстрадыцыі” названы Турцыя, Тайланд, Саудаўская Аравія, Іарданія, Шры-Ланка і іншыя. У “чырвонай зоне” знаходзяцца Кітай, Іран, Ірак, В’етнам, Эміраты, Індыя і М’янма. “У асноўным гэта аўтарытарныя дзяржавы, і з большасцю ў Беларусі ёсць пагадненне аб выдачы”, — адзначылі аўтары.

У Паўночнай і Паўднёвай Амерыцы большасць краін рэгіёна, паводле ацэнкі праваабаронцаў, бяспечныя для беларусаў. Да небяспечных аднесены Венесуэла, Куба і Нікарагуа.