Праваабаронцы: Спосаб фармавання УНС далёкі ад дэмакратычнага
18 траўня, Позірк. Хаця Усебеларускі народны сход пастулюецца як “вышэйшы прадстаўнічы орган народаўладдзя”, спосаб яго фарміравання “далёкі ад дэмакратычнага прадстаўніцтва”, гаворыцца ў аналізе кампаніі назірання за электаральнымі працэсамі “Праваабаронцы за свабодныя выбары”.
Паводле звестак аўтараў, толькі 15% складу УНС фармальна “выбіраюцца народам непасрэдна (прэзідэнт, дэпутаты Палаты прадстаўнікоў і Мінскага гарадскога савета дэпутатаў)”, і яшчэ 29% складу УНС “абіраюцца на непрамых выбарах (мясцовымі парадамі)”.
Наяўнасць трох катэгорый дэлегатаў, якія адбіраюцца ва УНС па розных працэдурах, якія “дакладна не прапісаны ў законе”, на думку назіральнікаў, “не празрыстыя і праводзяцца за зачыненымі дзвярыма ў адсутнасць назіральнікаў”.
Таму, робяць яны выснову, гэта “не дазваляе казаць аб рэальным прадстаўнічым характары УНС і аб тым, што права на ўдзел у вядзенні дзяржаўных спраў рэалізуецца ўсімі грамадзянамі Беларусі прама або праз прадстаўніцтва менавіта ў УНС”.
“Праваабаронцы за свабодныя выбары” адзначаюць, што на канстытуцыйным рэферэндуме 2022 года, які праходзіў са “шматлікімі парушэннямі і вынікі якога не адлюстроўваюць рэальнае волевыяўленне грамадзян”, прынята фактычна новая рэдакцыя Канстытуцыі Беларусі, “асноўнай навэлай якой з’яўляецца інстытуцыяналізацыя ВНС у якасці вышэйшага прадстаўніка народаўладдзя”.
Яшчэ на стадыі праекту канстытуцыйнай рэформы, Венецыянская камісія Рады Еўропы ўказала ў дачыненні да прапанаваных канстытуцыйных фармулёвак аб УНС, што “прадстаўнічы” характар гэтага органа “выклікае сумневы ⟨…⟩ цяжка зразумець, у якой ступені гэты орган будзе сапраўды прадстаўляць беларускае грамадства і, такім чынам, , легітымна выказваць волю народа”, гаворыцца ў справаздачы.
“Пакідаючы ўбаку агульны крызіс з рэалізацыяй права на свабоду асацыяцыі, канструкцыя забеспячэння ўдзелу грамадзянскай супольнасці, пры якой дзяржава сама выбірае арганізацыі, толькі члены якіх будуць прысутнічаць ва УНС, прычым па прыкмеце фармальнай шматлікасці членства, ставіць пытанні аб прадстаўленасці разнастайных вузкіх інтарэсаў не так шматлікіх, і менш арганізаваных груп, а таксама захаванні базавага прынцыпу роўнасці ўсіх грамадзян”, — падкрэсліваюць праваабаронцы.
Паводле абноўленай рэдакцыі Канстытуцыі, УНС з’яўляецца “вышэйшым прадстаўнічым органам народаўладдзя”, які вызначае “стратэгічныя напрамкі развіцця грамадства і дзяржавы”, забяспечвае “непахіснасць канстытуцыйнага ладу, пераемнасць пакаленняў і грамадзянскую згоду”. Максімальная колькасць дэлегатаў УНС — 1.200, тэрмін іх паўнамоцтваў — пяць гадоў. Пасяджэнні УНС павінны праводзіцца не радзей як адзін раз у год.
УНС зацвярджае асноўныя напрамкі ўнутранай і знешняй палітыкі, ваенную дактрыну, канцэпцыю нацыянальнай бяспекі, праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця; заслухоўвае штогадовыя пасланні прэзідэнта да парламента; у яго ёсць права заканадаўчай ініцыятывы, яно зможа прапаноўваць змены і дапаўненні ў Канстытуцыю, разглядаць пытанне аб легітымнасці выбараў і інш.
Першае пасяджэнне Усебеларускага народнага сходу (УНС) сёмага склікання прайшло 24–25 красавіка ў Мінску. Прыняты канцэпцыя нацыянальнай бяспекі і ваенная дактрына. Старшынёй прэзідыума УНС практычна аднагалосна абраны Аляксандр Лукашэнка.
Кампанія “Праваабаронцы за свабодныя выбары” праводзіцца Беларускім Хельсінскім камітэтам і Праваабарончым цэнтрам “Вясна”.